جهش بزرگ چین در تنیس؛ از کجا شروع شد؟

چین یکی از کشورهای موفق در زمینه توسعه ورزش و استعدادیابی و پرورش قهرمانان المپیک است و طی سالیان اخیر هم در تنیس به پیشرفت و دستاوردهای بزرگی رسیده که در مطلب زیر به آن می‌پردازیم.

تنیسفا – توسعه تنیس در چین یکی از نمونه‌های موفق رشد یک ورزش غربی در یک کشور آسیایی است. از حمایت‌های دولتی گرفته تا موفقیت بازیکنان برجسته، چین توانسته است ظرف مدت کوتاهی روی ریل پیشرفت قرار بگیرد. با ادامه سرمایه‌گذاری‌ها به نظر می‌رسد که تنیس در چین همچنان به رشد و توسعه خود ادامه خواهد داد و اصلاً بعید نیست که این کشور بتواند به یکی از قدرت‌های اصلی تنیس جهان تبدیل شود. در مطلب زیر مختصراً برخی از عوامل پیشرفت این کشور در ورزش تنیس را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

اگرچه کشور چین از دهه نود میلادی در تقویم تنیس مردان صاحب تورنمنت شد اما برای توضیح وضعیت تنیس در این کشور لازم نیست خیلی به عقب برگردیم و شاید شرح کریستوفر کلری روزنامه‌نگار برجسته آمریکایی از فضای برگزاری مسابقات مسترز کاپ (با نام فعلی فینال پایان فصل مردان) در سال ۲۰۰۲ کافی باشد. در آن سال نمایشگاه بین‌المللی شانگهای در چین برای نخستین بار میزبان این رویداد بزرگ تنیس مردان شده بود و به گفته کلری به‌دلیل این‌که احتمال ناآشنایی تماشاگران با قوانین تنیس وجود داشت، هنگام برگزاری بازی‌ها بروشورهایی میان‌ آن‌ها تقسیم می‌شد تا درباره این رشته شناخت بیشتری پیدا کنند.

بنابراین از همین توضیح می‌توان فهمید که حدود ۲۲ سال قبل بسیاری از مردم چین آشنایی چندانی با تنیس نداشتند. اما چه شده که طی ۱۰-۱۵ سال اخیر تعداد تنیس‌بازان موفق چینی در عرصه بین‌المللی به ویژه در بخش زنان رو به افزایش است و آن‌ها حتی در بزرگترین رویدادهای این ورزش یعنی گرند اسلم‌ها و المپیک نیز تا قهرمانی پیش رفته‌اند؟ پاسخ به این سوال چندان پیچیده نیست چراکه سیر پیشرفت در هر ورزشی اصول مشابه و یکسانی دارد.

به طور کلی، برای توضیح رشد چشم‌گیر تنیس در چین چهار عامل اصلی می‌توان برشمرد. اولاً، اقتصاد ملی به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته و طبقه متوسط در حال رشد، تنیس را به‌عنوان یک ورزش خانوادگی و راهی برای ارتقاء موقعیت اجتماعی می‌بیند. ثانیاً، ظهور بازیکنان مطرح در سایر کشورهای آسیایی رقابت و سطح بازی را افزایش داده است. ثالثاً، سرمایه‌گذاری فدراسیون بین‌المللی تنیس و فدراسیون تنیس چین در توسعه این ورزش در سطوح پایه بسیار مهم بوده است. و در نهایت، المپیک پکن به‌عنوان روشی برای ارتقاء جایگاه ورزش در چین نقش مهمی ایفا کرده است.

هنگامی‌که تنیس به‌طور کامل به‌عنوان یک ورزش المپیکی شناخته شد، دولت چین شروع به سرمایه‌گذاری در این ورزش کرد. این روند در بسیاری از نقاط جهان مانند روسیه، صربستان و کرواسی نیز دیده شد. همچنین بودجه‌هایی برای اعزام تیم‌های بازیکنان به مسابقات خارجی تأمین شد، تیم ملی زنان خیلی زود به گروه جهانی در مسابقات فد کاپ رسید. با رفع مشکلات مالی، بازیکنان و مربیانشان توانستند کاملاً بر تمرین و آماده‌سازی تمرکز کنند و برنامه‌های جدیدی برای آموزش و توسعه مهارت‌های فنی معرفی شد.

حمایت دولتی

دولت چین به طور کلی از ورزش به عنوان یکی از ابزارهای قدرت نرم و دیپلماسی ورزشی استفاده کرده است. در سال‌های اخیر، برنامه‌های توسعه‌ای متعددی در زمینه تنیس اجرا شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به ساخت مراکز تمرینی و باشگاه‌ها و ورزشگاه‌های مدرن، حمایت مالی از بازیکنان و تیم‌های ملی و برگزاری مسابقات بین‌المللی اشاره کرد. مورد آخر یعنی مسابقات بین‌المللی در توجه جهانی به تنیس چین کمک شایانی کرده است؛ در حال حاضر بخشی از تقویم تنیس حرفه‌ای مردان و زنان به برگزاری چندین مسابقه در کشور چین اختصاص دارد که مهم‌ترین‌شان دو تورنمنت مسترز ۱۰۰۰ امتیازی شانگهای و پکن است. بعلاوه، رقابت‌های مهم دیگری در شهرهای ووهان، نینگبو، گوانگژو، هانگژو و جیاجیانگ برگزار می‌شود.

توسعه زیرساخت‌ها

یکی از مهم‌ترین دلایل توسعه سریع تنیس در چین، سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها و برنامه‌های آموزشی بوده است. در دهه‌های اخیر، ساخت و توسعه زمین‌های تنیس در سراسر کشور به‌ویژه در شهرهای بزرگ به‌میزان قابل توجهی افزایش یافته است. بسیاری از مدارس، دانشگاه‌ها و باشگاه‌های ورزشی دارای زمین‌های تنیس با کیفیت بالا هستند و این امکان را فراهم کرده‌اند که افراد مختلف، از کودکان تا بزرگسالان به این ورزش دسترسی داشته باشند.

بر طبق گزارش‌ها چین بین ۳۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ زمین تنیس دارد و تخمین زده می‌شود که ۲۰ میلیون نفر در این کشور به‌طور منظم تنیس بازی می‌کنند، درحالی‌که این تعداد در سال ۱۹۸۸ زمانی که تنیس به المپیک بازگشت، تنها یک میلیون نفر بود.

برنامه‌های آموزشی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. بسیاری از آکادمی‌های تنیس به آموزش بازیکنان جوان می‌پردازند. این مدارس نه تنها در آموزش تکنیک‌ها و مهارت‌های تنیس تخصص دارند، بلکه به تربیت بازیکنان با استعداد و اهل رقابت نیز کمک می‌کنند. برخی از این آکادمی‌ها با همکاری مربیان بین‌المللی و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته توانسته‌اند کیفیت آموزش‌ها را ارتقاء بخشند.

موفقیت بین‌المللی بازیکنان داخلی، الگویی مناسب برای پیشرفت

درحالی‌که این روزها بیشتر بازیکنان زن چینی در صحنه بین‌المللی عرض اندام می‌کنند، در ابتدا این مردان بودند که راه را باز کردند. سال ۲۰۰۳ در مسابقات هاینکن اوپن شانگهای، زنگ شاوشوان و ژو بنچیانگ که با سهمیه وایلد کارت در این رقابت‌ها حضور یافتند با عملکردی چشم‌گیر به اولین بازیکنان چینی تبدیل شدند که به فینال دو نفره یک تورنمنت در سطح جهانی می‌رسند. سال بعد نیز لی تینگ و سون تیانتیان مدال طلای دونفره را در المپیک آتن ۲۰۰۴ کسب کردند تا یک دستاورد فوق‌العاده برای این کشور رقم بخورد.

در سال ۲۰۰۶ هم اتفاق بسیار مهم دیگری برای تنیس چین رخ داد؛ هنگامی‌که ژنگ جی و یان زی در مسابقات دونفره اوپن استرالیا و ویمبلدون قهرمان شدند. لی نا نیز در همان سال در ویمبلدون به‌عنوان اولین بازیکن چینی به مرحله یک‌چهارم نهایی مسابقات انفرادی گرند اسلم رسید و هم‌چنین اولین بازیکن چینی بود که در جمع ۲۰ نفر برتر جهان قرار گرفت. لی نا و ژنگ جی نیز اولین بازیکنانی بودند که در یک فینال کاملاً چینی در سال ۲۰۰۶ در استوریل (پرتغال) با یکدیگر رقابت کردند. در ویمبلدون ۲۰۰۸، ژنگ جی به اولین بازیکن  تبدیل چینی شد که به نیمه‌نهایی یک مسابقه انفرادی گرند اسلم رسید و در سال ۲۰۰۹، او به‌عنوان اولین بازیکن چینی در رده‌بندی جهانی به جمع ۱۵ نفر برتر رسید و در جایگاه ۱۵ قرار گرفت.

اما در جریان مسابقات اوپن استرالیا ۲۰۱۰ بود که لی نا و هم‌وطنش ژنگ جی تاریخ‌ساز شدند و به اولین دو بازیکن چینی تبدیل شدند که همزمان به جمع چهار بازیکن برتر یک تورنمنت گرند اسلم رسیدند. رسانه‌ها این دو بازیکن را «گل‌های طلایی» لقب دادند و بسیاری موفقیت آن‌ها را به‌عنوان نقطه عطفی در تنیس چین معرفی کردند. در سال ۲۰۱۱، لی نا به‌عنوان اولین بازیکن چینی به فینال اوپن استرالیا رسید اما نتوانست قهرمان شود. چند ماه بعد، لی در مسابقات اوپن فرانسه دومین فینال گرند اسلم پیاپی خود را تجربه کرد و در اتفاقی تاریخی اولین عنوان قهرمانی گرند اسلم خود را در بخش انفرادی به دست آورد. او به اولین بازیکن آسیایی تبدیل شد که یک گرند اسلم را فتح می‌کند. این موفقیت باعث رشد قابل توجه تعداد بازیکنان تنیس در چین شد و برخی معتقدند که این دستاورد نشانگر ظهور چین به‌عنوان یک قدرت در دنیای تنیس بود. لی نا در ادامه در سال ۲۰۱۴ نیز یک بار دیگر طعم قهرمانی در مسابقات گرند اسلم را با فتح اوپن استرالیا چشید تا نام خود را به‌عنوان یکی از اسطوره‌های تنیس جاودانه کند.

شوآی پنگ و شوآی جانگ نیز از دیگر بازیکنان برجسته تنیس چین به شمار می‌آیند که در مسابقات بخش دونفره توانسته‌اند به دستاوردهای مهمی از جمله قهرمانی در گرند اسلم‌ها برسند.

موفقیت‌های بازیکنان فوق طی دهه گذشته اما باعث ظهور ستاره‌ها و استعدادهایی تازه نیز در تنیس چین شده و گل سرسبدشان هم کین‌ون جنگ است؛ تنیس‌باز جوانی‌ که با استعداد و انگیزه‌ فراوان ظرف مدت زمان کوتاهی پله‌های ترقی را طی کرده و در میادین بزرگ خودنمایی می‌کند. جنگ ابتدای سال ۲۰۲۴ به مقام نایب‌قهرمانی اوپن استرالیا رسید اما شاهکار او در المپیک پاریس بود که با کنار زدن تمامی رقبای خود از جمله ایگا اشویانتک زن اول تنیس جهان به مدال طلای بخش انفرادی رسید.

با دستاوردهای مهم جنگ، این روند الگوگیری از بازیکنان داخلی ادامه پیدا کرده چرا که بعد از قهرمانی او در المپیک، محبوبیت تنیس در چین به خصوص بین طبقه متوسط افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است.

افزون بر این، چینی‌ها در بخش دونفره مختلط المپیک نیز به مدال نقره دست یافتند تا این کشور در صدر جدول مدال‌آوران تنیس المپیک پاریس قرار بگیرد.

در زمان نگارش این مطلب، شش بازیکن چینی در جمع ۱۰۰ تنیس‌باز برتر زن حضور دارند؛ کین‌ون جنگ (۷)، یوئه یوآن (۴۱)، شین‌یو وانگ (۵۰)، یافان وانگ (۵۸)، شی‌یو وانگ (۹۵) و لین جو (۱۰۰).

در بخش مردان هم طی چند سال اخیر شاهد ظهور چند پدیده بوده‌ایم؛ بازیکنانی چون وو یی‌بینگ، جانگ جی‌جن و شانگ جون‌چانگ. یی‌بینگ که اخیراً از مصدومیت بازگشته فوریه سال ۲۰۲۳ با شکست جان ایزنر فاتح مسابقات ۲۵۰ امتیازی دالاس شد تا اولین قهرمان مرد اهل چین در مسابقات حرفه‌ای تنیس در دوران مدرن لقب بگیرد. او هم‌چنین به جمع ۶۰ بازیکن برتر پیوست تا به اولین بازیکن کشورش در بخش مردان تبدیل شود که به این مهم دست می‌یابد.

جی‌جن هم اولین بازیکن تنیس چینی بود که به جدول اصلی مسابقات گرند اسلم (ویمبلدون) در بخش انفرادی مردان راه یافت. در اکتبر ۲۰۲۲ او توانست به جمع ۱۰۰ نفر برتر رده‌بندی جهانی ATP برسد و به اولین بازیکن مرد چینی تبدیل شد که به این موفقیت دست می‌یابد. در سال ۲۰۲۳ نیز او اولین بازیکن مرد چینی در تاریخ لقب گرفت که به جمع هشت بازیکن برتر مسابقات مسترز (مادرید) راه می‌یابد. او در ماه ژوئیه امسال به رتبه ۳۱ رده‌بندی رسید که بالاترین رتبه یک بازیکن مرد چینی در بین برترین‌های تنیس جهان محسوب می‌شود.

جون‌چانگ نیز که متولد سال ۲۰۰۵ است، از سه سال قبل به عضویت تنیس حرفه‌ای درآمده و در رقابت‌های این فصل توانست در دو گرند اسلم اوپن استرالیا و اوپن آمریکا تا دور سوم بالا بیاید. این پدیده جوان و آینده‌دار اخیراً با شکست لورنزو موزتی ایتالیایی فاتح رقابت‌های ۲۵۰ امتیازی چنگدو شد تا چینی‌ها بعد از یی‌بینگ یک قهرمان دیگر در تنیس مردان داشته باشند.

بنابراین مجموعه عوامل فوق باعث شده تا چشم‌انداز آینده برای تنیس در چین بسیار روشن به نظر برسد. دولت چین همچنان به حمایت از این ورزش ادامه می‌دهد و با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، برگزاری مسابقات بین‌المللی و حمایت از بازیکنان با استعداد تلاش می‌کند تا تنیس را به عنوان یکی از ورزش‌های مهم در کشور تقویت کند. رشد محبوبیت تنیس در میان جوانان و نسل جدید بازیکنان نشان‌دهنده این است که چین می‌تواند در آینده قهرمانان بزرگ بیشتری به دنیای تنیس معرفی کند.