تنیسفا – در بخش‌های پیشین به این مهم پرداختیم که سرسختی ذهنی به‌عنوان یک ویژگی ذاتی (ژنتیکی) و قابل توسعه (آموزش پذیر) مورد توجه است که تنیس‌باز سطح رقابتی را قادر می‌سازد که به‌طور عمومی نسبت به حریف از عهده بسیاری از نیازها (مسابقه، تمرین، شیوه زندگی) که ورزش برای ورزشکار ایجاد می‌کند، بهتر برآمده و به‌طور خاص، برتری بیشتری نسبت به حریف در داشتن اعتمادبه‌نفس، تمرکز و اطمینان تحت شرایط فشار از خود نشان دهد. مانند تنیس‌بازهای «بازی برگردان».
در ادامه نیز به ویژگی‌های روان‌شناختی این افراد و نقش مهم والدین، معلمان و مربیان در شکل‌گیری تفکر سرسختانه در دوران کودکی و نوجوانی اشاره داشتیم و اینکه تنیس‌بازهای سرسخت و حرفه‌ای از مهارت‌های ذهنی Mental skills استفاده می‌کنند. در ادامه اشاره شد که مهارت‌های ذهنی آموختنی بوده و نیاز به تمرین دارد تا مانند یک عضله تقویت‌شده و به‌عنوان ابزارهای ذهنی در موقعیت‌های گوناگون تمرین و مسابقه، تنیس بازها را یاری کرده تا با آرامش و تمرکز، تصمیم درستی گرفته و با اطمینان ضربه درست و مؤثری را به توپ وارد کنند. از مهارت مهم، به خودگویی یا خودگفتاری (Self Talk) و نقش آن در افزایش انگیزه و کنترل فکر تا انتهای مسابقه اشاره کردیم. سپس به شرح انواع خودگویی آموزشی Instructional Self-talk و خودگویی انگیزشی Motivational Self-talk و نیز تأثیر آن‌ها بر عملکرد تنیس‌بازها در زمین تمرین و مسابقه اشاره نمودیم.
خودگویی مثبت و منفی Self-talk Positive & Negative
همان‌طور که در مطالب گذشته اشاره شد، خودگویی‌ها از افکار و هیجان‌های ورزشکاران نشئت می‌گیرد و در نهایت بر رفتار و عملکرد آن‌ها در زمین تمرین و مسابقه اثر می‌گذارد. اگر این افکار و هیجان‌ها منفی باشد می‌تواند موجب افت خلق و سطح انرژی روانی شده و عملکرد آن‌ها را تخریب نماید. توقف فکر؛ یکی از راه‌های مقابله با افکار منفی است. برای این کار ابتدا باید به فکر منفی ناخواسته، تمرکزی کوتاه کنیم و سپس با استفاده از یک علامت خاص آن را متوقف و ذهنمان را از فکر منفی پاک سازیم. این علامت می‌تواند به‌صورت خودگویی کلمات و یا جملات کوتاه مورد استفاده قرار گیرد و باید بلافاصله پس‌ازآن، روی نشانه‌های تکلیف و مهارت مانند آماده شدن برای زدن سرویس، متمرکز شد. تبدیل خودگویی منفی به مثبت، از راه‌های مقابله با خودگویی منفی و تبدیل آن به خودگویی مثبت است که تمرکز را باز می‌گرداند و انگیزش تنیس‌باز را افزایش می‌دهد. تنیس‌بازها به همراه مربیان خود می‌توانند خودگویی های منفی خود را (که اکثراً در مواقع فشار مسابقه رخ می‌دهند) شناسایی کرده و آن‌ها را تبدیل به خودگویی مثبت نمایند.
| خودگویی منفی | خودگویی مثبت |
|---|---|
| احمق چه توپ راحتی را از دست دادی. | پوینت بعدی. |
| اَه، نور خورشید توی چشم من هستش و نمی‌توانم سرویس بزنم. | زمین‌ها عوض می‌شود، کار خودت را انجام بده و توی زمین باش. |
| هیچ‌وقت در باد خوب بازی نمی‌کنم. | هر دو طرف زمین باد می‌آید، کار خودت را انجام بده. |
| تو تنیس‌باز نمیشوی بهتر هستش که دیگر ادامه ندهی. | مهم این هست که در زمین بهترین خودت باشی. |
| من از این آسیب‌دیدگی خلاص نمی‌شوم. | درمان وقت می‌خواهد، صبر داشته باش. |
| دائم توپ هوا می کند عصبی شده‌ام. | حواست به اجرای تاکتیک مربی باشد (خودگویی نام تاکتیک‌ها «سِرو و نِت»). |
در مطالب بعدی به توضیح انواع دیگر خودگویی خواهیم پرداخت.
مجدالدین مستعان – میترا رضوانی دهاقانی
روان‌شناسان ورزشی تیم‌های ملی در آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک
مربیان آمادگی ذهنی تنیس
آمادگی ذهنی در تنیس: بخش دوم سرسختی ذهنی (قسمت پنجم)
