تنیسفا: در بخشهای پیشین به این مهم پرداختیم که سرسختی ذهنی بهعنوان یک ویژگی ذاتی (ژنتیکی) و قابل توسعه (آموزشپذیر) است که تنیسباز سطح رقابتی را قادر میسازد که بهطور عمومی، نسبت به حریف، از عهده بسیاری از نیازها (مسابقه، تمرین، شیوه زندگی) که ورزش برای ورزشکار ایجاد میکند، بهتر بر آمده و بهطور خاص؛ برتری بیشتری نسبت به حریف، در داشتن اعتمادبهنفس، تمرکز و اطمینان تحت شرایط فشار از خود نشان دهد، مانند تنیسبازهای «بازیبرگردان».
در ادامه نیز به ویژگیهای روانشناختی این افراد و نقش مهم والدین، معلمان و مربیان در شکلگیری تفکر سرسختانه در دوران کودکی و نوجوانی اشاره داشتیم و اینکه تنیسبازهای سرسخت و حرفهای از مهارتهای ذهنی Mental skills استفاده میکنند. در ادامه اشاره شد که مهارتهای ذهنی آموختنی بوده و نیاز به تمرین دارد تا مانند یک عضله تقویتشده و بهعنوان ابزارهای ذهنی در موقعیتهای گوناگون تمرین و مسابقه، تنیسبازها را یاری کرده تا با آرامش و تمرکز، تصمیم درستی گرفته و با اطمینان ضربه درست و مؤثری را به توپ وارد کنند. از مهارت مهم خود گویی یا خودگفتاری (Self Talk) و نقش آن در افزایش انگیزه و کنترل فکر تا انتهای مسابقه اشاره کردیم. در ادامه مطالب، به شرح انواع خودگویی و اثر آن بر عملکرد خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید: آمادگی ذهنی در تنیس: بخش دوم؛ سرسختی ذهنی (قسمت چهارم)
خودگفتاری یا خودگویی آموزشی (Instructional Self-talk)
خودگفتاری آموزشی (دستورالعمل): این روش بیان کلامی، عمدتاً با تمرکز ورزشکار روی تکنیک، کمک میکند تا یادگیری، اصلاح و اجرا را بهبود بخشد. این نوع خودگویی شامل حرکات تمرینی مشاهدهشده و دیگر خود بیانیهای آموزشی است که میتواند مورد استفاده مربیان در حیطه آموزش مهارتهای پایه تنیس قرار گیرد. برای مثال «نگاه روی توپ یا نگاه به مچ» یا «زانوها را خم کن» و …
تنیسبازها نیاز دارند تا تلاششان را در طول تمرین یا رقابتها حفظ کنند و این امر مهم برای آنان یک توانایی محسوب میشود. خودگفتاری میتواند به تنیسباز جهت افزایش تلاش برای یادگیری یا عملکرد مؤثر کمک کند. کلمات راهنما یا بیان وضعیت از قبیل «اینجا باش» و «توپ را دنبال کن» و … میتواند به حفظ توجه و تمرکز بهعنوان عامل مهم ذهنی یک تنیسباز کمک کند.
خود گفتاری یا خود گویی انگیزشی Motivational Self-talk
خود گفتاری انگیزشی، روش بیان کلامی است که بهطور خاص روی افزایش انرژی، تلاش و حالت مثبت تمرکز دارد. این روش بهعنوان بیانی مثبت و تأییدکننده، همراه با رفتارهای مشاهدهشده مانند مشت بالاآمده و دیگر رفتارهای خاص میباشد. برای مثال «حالا»، «همینه»، «یکی دیگه»، «عالیه قهرمان»، «پوینت خودته» و …
استفاده مؤثر از عبارتهای انگیزشی میتواند یک خلق مطلوب را ایجاد یا یک خلق نامطلوب را تغییر دهد. کلمات، به خاطر معانی که آنها میرسانند، بر انگیزانندههای قوی هستند. خود گفتاری بر افکار محرک و احساساتی که مرتبط به باور تنیسباز در خصوص توانایی اجرای یک تکنیک مؤثر است، اثر میگذارد و در کنار آن از طریق ساخت اعتمادبهنفس مطلوب بهعنوان یک کلید روانشناختی برای دستیابی به برتری، اثر دوچندانی در بر خواهد داشت.
در مطالب بعدی به توضیح انواع دیگر خودگویی خواهیم پرداخت.
مجدالدین مستعان – میترا رضوانی دهاقانی
روانشناسان ورزشی تیمهای ملی در آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک
مربیان آمادگی ذهنی تنیس
