تنیسفا: در بخش‌های گذشته به این امر پرداختیم که سرسختی ذهنی یک ویژگی ذاتی (ژنتیکی) و قابل توسعه (آموزش‌پذیر) است که تنیس‌باز سطوح رقابتی را قادر می‌سازد که به‌طور عمومی نسبت به حریف، از عهده بسیاری از نیازها (مسابقه، تمرین، شیوه زندگی) که ورزش برای ورزشکار ایجاد می‌کند، بهتر برآید و به‌طور خاص، برتری بیشتری نسبت به حریف در داشتن اعتمادبه‌نفس، تمرکز و اطمینان تحت شرایط فشار از خود نشان دهد، مانند تنیس‌بازهای بازی برگردان.
بیشتر بخوانید: آمادگی ذهنی در تنیس: بخش دوم؛ سرسختی ذهنی (قسمت سوم)
در ادامه نیز به ویژگی‌های روان‌شناختی این افراد و نقش مهم والدین، معلمان و مربیان در شکل‌گیری تفکر سرسختانه در دوران کودکی اشاره داشتیم و اینکه تنیس‌بازهای سرسخت از مهارت‌های ذهنی Mental skills استفاده می‌کنند. همچنین اشاره شد که مهارت‌های ذهنی آموختنی بوده و نیاز به تمرین دارد تا مانند یک عضله تقویت‌شده و به‌عنوان ابزارهای ذهنی در موقعیت‌های گوناگون تمرین و مسابقه، تنیس‌بازها را یاری کرده تا با آرامش و تمرکز، تصمیم درستی گرفته و با اطمینان ضربه درست و مؤثری را به توپ وارد کنند.
خودگویی- خودگفتاری (Self Talk)
خودگویی یا خودگفتاری، از مهارت‌های مهم روان‌شناختی در تنیس محسوب می‌شود. ورزشکاران دارای سرسختی ذهنی، از مهارت خودگویی جهت افزایش انگیزه و کنترل فکر خود تا انتهای مسابقه استفاده می‌کنند. ازآنجاکه «افکار- هیجان- رفتار» به‌عنوان مؤلفه‌های ذهنی اصلی و مؤثر بر عملکرد و کسب نتیجه محسوب می‌شوند، لذا مهارت خودگویی به‌عنوان یک ابزار ذهنی “جهت کنترل ذهن” مورد استفاده تنیس‌بازهای حرفه‌ای قرار می‌گیرد؛ تا از این طریق بتوانند اضطراب، تنش، خشم، هجوم افکار منفی و … را کنترل کرده و با عملکرد مطلوب، بهترین ضربه‌های خود را به سمت حریف وارد کنند.
افکار منفی خودکار، معمولاً در هر انسانی وجود داشته و دوری از آن اجتناب‌ناپذیر است. در حیطه ورزش‌های رقابتی چون تنیس، هجوم افکار منفی دو برابر دیگر افراد عادی و ورزش‌های غیررقابتی است. تنیس‌باز تحت تنش و فشار، قبل از سرویس و یا ریترن کردن، یا موقعیت‌های حساس دیگر دچار هجوم افکار منفی می‌شود، و خودگویی می‌تواند به‌عنوان یک مهارت ذهنی جهت کنترل این افکار مورداستفاده قرار گیرد. از بهترین کلمات جهت استفاده به‌عنوان خودگویی در حین مسابقه (در موقعیت‌های حساس ذکرشده در بالا) کلمات مربوط به عملکرد (تکنیک و تاکتیک) تنیس‌باز است. برای مثال «سرو و نت کن، پوینت بعد، یکی دیگه، گیم خودته، بِرِک کن، دست جلو، آرنج صاف و …».
در مطالب بعدی به توضیح انواع خودگویی خواهیم پرداخت.
مجدالدین مستعان – میترا رضوانی دهاقانی
روان‌شناسان ورزشی تیم‌های ملی در آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک
مربیان آمادگی ذهنی تنیس
