قوانین و نحوه شمارش امتیازات در ورزش تنیس

تنیس ورزشی راکتی است که بین دو نفر (انفرادی یا سینگل) و یا بین دو تیم دو نفره (دوبل) بازی می‌شود. هر بازیکن با استفاده از یک راکت به توپی لاستیکی که با رویه‌ای از نمد زرد رنگ پوشانده شده، ضربه می‌زند به‌طوری‌که توپ در محدوده‌ی زمین حریف فرود بیاید. راکت تنیس از یک فریم (امروزه از جنس کربن یا آلومینیوم) و شبکه‌ای از «زِه» که در صفحه‌ی راکت به صورت ردیف‌های افقی و عمودی درهم تنیده‌اند، تشکیل شده است.

بازی انفرادی

در بازی انفرادی، دو بازیکن در دو سوی زمین مقابل هم قرار می‌گیرند و توپ را به سمت زمین یک‌دیگر ارسال می‌کنند. محدوده زمین انفرادی در تصویر زیر مشخص شده است. دو نوار کناری مختص بازی دو نفره است و در بازی انفرادی استفاده نمی‌شود.

بازی دوبل

در بازی دوبل یا دو نفره، چهار بازیکن به صورت دو تیم دو نفره مقابل هم در دو سوی زمین قرار می‌گیرند و توپ را به زمین یک‌دیگر می‌فرستند. محدوده زمین دوبل از زمین انفرادی بزرگتر است و دو نوار کناری زمین را نیز شامل می‌شود.

نحوه کسب امتیاز در تنیس

در تنیس هدف این است که بازیکنان طوری ضربات خود را به زمین یک‌دیگر روانه کنند که طرف مقابل نتواند آن را برگرداند. در این حالت بازیکن زننده ضربه یک امتیاز به دست می‌آورد. پر واضح است که اگر ضربه بازیکنی به تور برخورد کند و یا به خارج زمین برود، بازیکن مقابل صاحب امتیاز می‌شود.

سیستم امتیازشماری در تنیس

هر مسابقه تنیس از تعدادی «ست» (حداقل ۲ ست) و هر ست از تعدادی گیم (حداقل ۶ گیم) و هر گیم نیز از تعدادی امتیاز (حداقل ۴ امتیاز) تشکیل شده است.

نحوه شمارش امتیاز در هر گیم

در تنیس امتیازات هر «گیم» بنا به دلایل تاریخی به صورت صفر، ۱۵، ۳۰ و ۴۰ شمرده می‌شود و خبری از ۱، ۲، ۳ و … نیست.

بازیکن و یا تیمی که زودتر چهار امتیاز کسب کند برنده گیم می‌شود. مگر زمانی‌که دو بازیکن/تیم در امتیاز ۴۰ مساوی شوند. در تنیس به حالتی که دو بازیکن/تیم در امتیاز ۴۰ برابر می‌شوند، «دی‌یوس» (Deuce) گفته می‌شود. در این صورت هر بازیکنی/تیمی که بتواند دو امتیاز متوالی کسب کند، در آن گیم پیروز می‌شود. به امتیازی که بعد از «دی‌یوس» به دست می‌آید «ادونتج» (Advantage) و به اختصار «AD» می‌گویند.

برای درک بهتر این موضوع، یک گیم فرضی را بین بازیکن الف و ب در یک مسابقه تنیس می‌شماریم.

فرض کنید بازیکن الف امتیاز اول را به دست می‌آورد؛ بنابراین شمارش به صورت زیر انجام می‌شود:

بازیکن الف ۱۵ – بازیکن ب صفر
بازیکن الف امتیاز بعدی را نیز می‌برد:
بازیکن الف ۳۰ – بازیکن ب صفر
بازیکن ب امتیاز بعدی را از آن خود می‌کند:
بازیکن الف ۳۰ – بازیکن ب ۱۵
بازیکن الف در امتیاز بعدی پیروز می‌شود:
بازیکن الف ۴۰ – بازیکن ب ۱۵
بازیکن ب امتیاز بعدی را می‌برد:
بازیکن الف ۴۰ – بازیکن ب ۳۰
بازیکن ب امتیاز بعد را نیز برنده می‌شود:
«دی‌یوس»
بازیکن الف در امتیاز بعدی پیروز می‌شود:
«ادونتج» بازیکن الف
بازیکن الف امتیاز بعدی را می‌گیرد و در این گیم به پیروزی می‌رسد.

شمارش گیم

 هر بازیکنی که زودتر در ۶ گیم پیروز شود، یک ست را از آن خود می‌کند. اما زمانی که دو بازیکن در تعداد گیم‌ها ۶ بر ۶ برابر شوند، یک گیم «تایبرِیک» یا (Tie-Break) برای مشخص شدن برنده‌ی ست بازی می‌شود. البته در بعضی مسابقات، قانون «تای‌بریک» در ست پایانی اجرا نمی‌شود و ست تا زمانی‌که یکی از دو بازیکن/تیم در دو گیم متوالی پیروز شود، ادامه پیدا می‌کند. (توضیح در ادامه)

شمارش ست

مسابقات رسمی تنیس به صورت ۲ ست از ۳ ست (‌Best of 3) و یا و ۳ ست از ۵ ست (Best of 5) برگزار می‌شود. در نوع اول هر بازیکن/تیمی که زودتر در ۲ ست پیروز شود، برنده مسابقه خواهد شد و در نوع دوم هر بازیکن/تیمی که زودتر در سه ست پیروز شود.

بخش زنان مسابقات گرند اسلم، مسابقات مسترز ۱۰۰۰ امتیازی، رقابت‌های ۵۰۰ امتیازی، ۲۵۰ امتیازی، چلنجر و فیوچرز به صورت ۲ از ۳ ست برگزار می‌شوند و بخش مردان مسابقات گرند اسلم‌ و مسابقات جام دیویس به صورت ۳ از ۵ ست انجام می‌‌شوند.

تایبریک

امتیازشماری در گیم تایبریک، با ترتیب معمولی اعداد (یعنی به صورت ۱، ۲، ۳ و … و نه به صورت ۱۵، ۳۰، ۴۰) انجام می‌شود. هر بازیکن که زودتر به امتیاز ۷ برسد برنده تایبریک و ست می‌گردد. در صورتی که دو بازیکن در امتیاز ۷-۷ برابر شوند، آن‌گاه هر بازیکنی که بتواند در دو امتیاز متوالی برنده شود، پیروز ست خواهد بود.

نکته: در مسابقات فد کاپ و رقابت‌های گرند اسلم آزاد فرانسه، قانون تای‌بریک در ست پایانی اجرا نمی‌شود و بازی تا زمانی که یکی از دو بازیکن در دو گیم متوالی پیروز شود ادامه می‌یابد. در مسابقات ویمبلدون نیز از سال ۲۰۱۹ قوانین تغییر کرد و قانون تای‌بریک در ست پایانی پس از تساوی ۱۲-۱۲ اجرا می‌شود. در مسابقات آزاد استرالیا نیز پس از تساوی ۶-۶ در ست پایانی یک «تای‌بریک ۱۰ امتیازی» برنده مسابقه را مشخص می‌کند.

نحوه شروع بازی

در ابتدای بازی، زننده و دریافت‌کننده سرویس توسط شیر یا خط تعیین می‌شود. کسی که در شیر یا خط پیروز شود، اعلام می‌کند که می‌خواهد بازی را با زدن سرویس شروع کند یا دریافت‌کننده سرویس باشد. بازنده‌ی شیر یا خط نیز تعیین می‌کند که می‌خواهد در کدام سوی زمین بایستد.

در هر گیم، بازیکن زننده سرویس از پشت خط انتهایی زمین (Baseline) و به صورت یکی‌درمیان از سمت راست و چپ زمین سرویس می‌زند و برای اینکار باید بین خط کناری زمین و خط وسط که با یک نشان کوچک مشخص شده، بایستد. همانطور که در تصویر زیر می‌بینید سرویس باید در باکس سرویس مخالف فرود بیاید. اگر ضربه سرویس در مسیر حرکت به سمت زمین حریف به تور برخورد کند سرویس باید تکرار شود که به آن Let گفته می‌شود.

در شروع هر گیم امتیاز اول از سمت راست زمین زده می‌شود و زننده سرویس دو بار فرصت دارد تا ضربه خود را در محوطه سرویس فرود بیاورد. اگر سرویس اول خطا شود (به تور برخورد کند و یا در محدوده مجاز فرود نیاید) بازیکن می‌تواند از فرصت دوم خود استفاده کند. به همین دلیل بازیکنان معمولا سرویس اول خود را محکم‌تر و با ریسک بالاتر می‌زنند چراکه درصورتی‌که سرویس اول‌شان به ثمر ننشیند می‌توانند از فرصت دوم خود بهره ببرند. اگر سرویس دوم هم خطا شود بازیکن اصطلاحا مرتکب «دابل فالت» (Double Fault) شده و یک امتیاز از دست می‌دهد.

یادآور می‌شود در امتیاز دی‌یوس، سرویس از سمت راست و در امتیاز ادونتج، از سمت چپ زمین زده می‌شود.

محدوده زمین تنیس