قوانین و نحوه شمارش امتیازات در ورزش تنیس

تنیس ورزشی راکتی است که بین دو نفر (انفرادی یا سینگل) و یا بین دو تیم دو نفره (دوبل) بازی می‌شود. هر بازیکن با استفاده از یک راکت به توپی لاستیکی که با رویه‌ای از نمد زرد رنگ پوشانده شده، ضربه می‌زند به‌طوری‌که توپ در محدوده‌ی زمین حریف فرود بیاید. راکت تنیس از یک فریم (امروزه از جنس کربن یا آلومینیوم) و شبکه‌ای از «زِه» که در صفحه‌ی راکت به صورت ردیف‌های افقی و عمودی درهم تنیده‌اند، تشکیل شده است.

بازی انفرادی

در بازی انفرادی، دو بازیکن در دو سوی زمین مقابل هم قرار می‌گیرند و توپ را به سمت زمین یک‌دیگر ارسال می‌کنند. محدوده زمین انفرادی در تصویر زیر مشخص شده است. دو نوار کناری مختص بازی دو نفره است و در بازی انفرادی استفاده نمی‌شود.

بازی دوبل

در بازی دوبل یا دو نفره، چهار بازیکن به صورت دو تیم دو نفره مقابل هم در دو سوی زمین قرار می‌گیرند و توپ را به زمین یک‌دیگر می‌فرستند. محدوده زمین دوبل از زمین انفرادی بزرگتر است و دو نوار کناری زمین را نیز شامل می‌شود.

نحوه کسب امتیاز در تنیس

در تنیس هدف این است که بازیکن طوری ضربه خود را به زمین حریف روانه کند که او نتواند آن را برگرداند. در این حالت بازیکن زننده ضربه یک «امتیاز» کسب می‌کند، اما اگر ضربه بازیکن به تور برخورد کند و یا به خارج زمین برود، بازیکن مقابل صاحب امتیاز می‌شود.

سیستم امتیازشماری در تنیس

هر مسابقه تنیس از تعدادی «ست» (حداقل ۲ ست) و هر ست از تعدادی گیم (حداقل ۶ گیم) و هر گیم نیز از تعدادی امتیاز (حداقل ۴ امتیاز) تشکیل شده است.

نحوه شمارش امتیاز در هر گیم

در تنیس امتیازات هر «گیم» بنا به دلایل تاریخی به صورت صفر، ۱۵، ۳۰ و ۴۰ شمرده می‌شود و خبری از ۱، ۲، ۳ و … نیست.

بازیکن و یا تیمی که زودتر چهار امتیاز کسب کند برنده گیم می‌شود. مگر زمانی‌که دو بازیکن/تیم در امتیاز ۴۰ مساوی شوند. در تنیس به حالتی که دو بازیکن/تیم در امتیاز ۴۰ برابر می‌شوند، «دی‌یوس» یا به انگلیسی «Deuce» گفته می‌شود. در این صورت هر بازیکنی/تیمی که بتواند در دو امتیاز متوالی برنده شود، در آن گیم پیروز می‌شود. به امتیازی که بعد از «دی‌یوس» به دست می‌آید «ادونتج» یا به انگلیسی «Advantage» و به اختصار «AD» می‌گویند.

برای درک بهتر این موضوع، یک گیم فرضی را بین بازیکن الف و ب در یک مسابقه تنیس شمارش می‌کنیم؛ فرض کنید بازیکن الف امتیاز اول را برنده می‌شود؛ شمارش به صورت زیر انجام می‌شود:
بازیکن الف ۱۵ – بازیکن ب صفر
بازیکن الف امتیاز بعدی را نیز می‌برد:
بازیکن الف ۳۰ – بازیکن ب صفر
بازیکن ب امتیاز بعدی را از آن خود می‌کند:
بازیکن الف ۳۰ – بازیکن ب ۱۵
بازیکن الف در امتیاز بعدی پیروز می‌شود:
بازیکن الف ۴۰ – بازیکن ب ۱۵
بازیکن ب امتیاز بعدی را می‌برد:
بازیکن الف ۴۰ – بازیکن ب ۳۰
بازیکن ب امتیاز بعد را نیز برنده می‌شود:
«دی‌یوس»
بازیکن الف در امتیاز بعدی پیروز می‌شود:
«ادونتج» بازیکن الف
بازیکن الف باز هم امتیاز بعدی را می‌گیرد و در این گیم به پیروزی می‌رسد.

شمارش گیم

 هر بازیکنی که زودتر در ۶ گیم پیروز شود، یک ست را از آن خود می‌کند. اما زمانی که دو بازیکن در تعداد گیم‌ها ۶ بر ۶ برابر شوند، یک گیم «تایبرِیک» یا به انگلیسی «Tie-Break» برای گشودن گره مسابقه بازی می‌شود تا تکلیف برنده‌ی ست مشخص شود. البته در بعضی مسابقات، گیم «تای‌بریک» بازی نمی‌شود و ست تا زمانی‌که یکی از دو بازیکن/تیم در دو گیم متوالی پیروز شود، ادامه پیدا می‌کند. (توضیح در ادامه)

شمارش ست

مسابقات رسمی تنیس به صورت ۲ ست از ۳ ست (‌Best of 3) و یا و ۳ ست از ۵ ست (Best of 5) برگزار می‌شود. در نوع اول هر بازیکن/تیمی که زودتر در ۲ ست پیروز شود، برنده مسابقه خواهد شد و در نوع دوم هر بازیکن/تیمی که زودتر در سه ست پیروز شود.

مسابقات گرند اسلم (بخش زنان)، مسترز ۱۰۰۰ امتیازی، رقابت‌های ۵۰۰ امتیازی، ۲۵۰ امتیازی، چلنجر و فیوچرز به صورت ۲ از ۳ ست برگزار می‌شوند و  بخش مردان گرند اسلم‌ها و مسابقات جام دیویس به صورت ۳ از ۵ ست انجام می‌‌شوند.

تایبریک

امتیازشماری در گیم تایبریک، با ترتیب معمولی اعداد (یعنی به صورت ۱، ۲، ۳ و … و نه به صورت ۱۵، ۳۰، ۴۰) انجام می‌شود. هر بازیکن که زودتر به امتیاز ۷ برسد برنده تایبریک و ست می‌گردد. در صورتی که دو بازیکن در امتیاز ۷-۷ برابر شوند، آن‌گاه هر بازیکنی که بتواند در دو امتیاز متوالی برنده شود، پیروز ست خواهد بود.

نکته: در تمامی دیدارها و مسابقاتی که به صورت ۲ ست از ۳ ست برگزار می‌شود، سیستم تایبریک پس از اینکه دو بازیکن در گیم‌شماری ۶-۶ شوند، اجرا می‌گردد. اما در گرند اسلم‌ها (به جز گرند اسلم آزاد آمریکا) و مسابقات دیویس کاپ که به صورت ۳ ست از ۵ ست انجام می‌شوند، ست نهایی (ست پنجم) بدون تایبریک است  و دو بازیکن وقتی ۶-۶ در گیم‌ها برابر شوند، مادامی که اختلاف گیم‌ها به عدد ۲ برسد، به بازی ادامه خواهند داد.

تنها در گرند اسلم آزاد آمریکا است که سیستم تایبریک در ست پایانی اجرا خواهد شد.

نحوه شروع بازی

در ابتدای بازی، شیر یا خط تعیین خواهد کرد که چه کسی سرویس می‌زند و چه کسی سرویس را دریافت خواهد کرد. کسی که در شیر یا خط پیروز شود، اعلام می‌کند که می‌خواهد بازی را با زدن سرویس شروع کند یا دریافت‌کننده سرویس باشد. بازنده‌ی شیر یا خط نیز تعیین می‌کند که می‌خواهد در کدام سوی زمین بایستد.

در هر گیم، بازیکن زننده سرویس از پشت خط انتهایی زمین (Baseline) و به صورت یکی‌درمیان از سمت راست و چپ زمین سرویس می‌زند و برای اینکار باید بین خط کناری زمین و خط وسط که با یک نشان کوچک مشخص شده، بایستد. همانطور که در تصویر زیر می‌بینید سرویس باید به صورت ضربدری و در باکس سرویس مخالف فرود بیاید. اگر ضربه سرویس پیش از فرود آمدن در زمین حریف به تور برخورد کند اصطلاحا به آن «لت» (Let) گفته می‌شود که در این صورت سرویس باید تکرار شود.

در شروع هر گیم امتیاز اول از سمت راست زمین زده می‌شود و زننده سرویس دو بار فرصت دارد تا ضربه خود را در محوطه سرویس فرود بیاورد. اگر سرویس اول خطا شود (به تور برخورد کند و یا در محدوده مجاز فرود نیاید) بازیکن می‌تواند از فرصت دوم خود استفاده کند. به همین دلیل بازیکنان معمولا سرویس اول خود را محکم‌تر و با ریسک بالاتر می‌زنند، چراکه در صورت ارتکاب خطا می‌توانند از فرصت دوم خود بهره ببرند. اگر سرویس دوم هم خطا شود بازیکن اصطلاحا مرتکب «دابل فالت» (Double Fault) شده و یک امتیاز از دست می‌دهد.

یادآور می‌شود در امتیاز دی‌یوس، سرویس از سمت راست و در امتیاز ادونتج، از سمت چپ زمین زده می‌شود.

محدوده زمین تنیس