آمادگی ذهنی در تنیس؛ بخش دوم

تنیسفا: در ادامه مباحث روان‌شناسی تنیس و آمادگی ذهنی جهت عملکرد مطلوب در تمرین و مسابقه تنیس، در بخش اول به مهارت پایه‌ای ذهنی یعنی هدف چینی در ۳ قسمت پرداختیم. در بخش دوم به یکی دیگر از مقوله‌های مهم در این حیطه یعنی سرسختی ذهنی خواهیم پرداخت.

سرسختی ذهنی یا Mental Toughness

بسیاری از بازیکنان نخبه معتقدند که عملکرد مطلوب در سطوح بالای رقابت، بیشتر ذهنی است تا فیزیکی؛ با این‌حال، تعداد کمی از بازیکنان و مربیان، آموزش ذهنی را در برنامه‌های آموزش و تمرین خود قرار می‌دهند. تنیس‌بازهای حرفه‌ای از مربیان و متخصصین بیومکانیک ورزش جهت کار روی تکنیک و تاکتیک، متخصصین تغذیه و فیزیولوژی جهت تأمین منابع انرژی و سلامت؛ از پزشکان ورزشی و فیزیوتراپ‌ها برای رسیدگی به آسیب‌ها؛ از مربیان بدن‌سازی جهت ارتقای آمادگی جسمانی استفاده می‌کنند، با این‌حال تعداد اندکی از آن‌ها از یک روان‌شناس ورزشی تخصصی در رشته خود برای کار روی «سرسختی ذهنی» که یکی از تعیین‌کننده‌های کسب نتیجه مطلوب در زمین مسابقه می‌باشد، استفاده می‌کنند.

بیشتر بخوانید: نقش آمادگی ذهنی در موفقیت ورزشکاران

اما سرسختی ذهنی چیست؟
داشتن یک ویژگی ذاتی (ژنتیکی) و قابل توسعه (آموزش پذیر) است که تنیس‌باز سطوح رقابتی را قادر می‌سازد به‌طور عمومی، نسبت به حریف، از عهده بسیاری از نیازها (مسابقه، تمرین، شیوه زندگی) که ورزش برای ورزشکار ایجاد می‌کند بهتر برآید و به‌طور خاص، برتری بیشتری نسبت به حریف در داشتن اعتماد به نفس، تمرکز و اطمینان تحت شرایط فشار از خود نشان دهد. در واقع سرسختی ذهنی باوری است که ورزشکار را در برابر فشارهای درونی و بیرونی زمین مسابقه مصون ساخته و در شرایط سخت پیش می‌برد، به‌طوری‌ که شرایط تهدیدآمیز و تنش‌زا در مسابقه را با موفقیت پشت سر بگذارد. تنیس‌بازهای سرسخت در سطوح بالای رقابت، بازی‌های رو به باخت را بر می‌گردانند و به بازی برگردان‌ها معروف هستند. برای مثال بسیار دیده‌ایم که یک ست مسابقه با امتیاز ۰-۴ چگونه به ۶-۴ برگشته است و به نفع تنیس‌باز با سرسختی ذهنی تمام شده است.

ویژگی‌های ورزشکاران دارای سرسختی ذهنی:

– داشتن خودباوری عمیق به توانایی برای دستیابی به اهداف رقابتی.
– داشتن اهداف بسیار و انگیزه‌های درونی برای کسب موفقیت.
– انتخاب اهداف سخت و طاقت فرسا.
– ادامه تمرین و رقابت تا آخر و بدون بهانه.
– تأکید برافزایش عملکرد جهت افزایش احتمال موفقیت.
– داشتن خودباوری عمیق به این‌که دارای ویژگی‌ها و توانایی‌های منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را بهتر از حریف می‌کند.
– تمرکز کامل بر تکلیف در دست انجام، در مواجهه با حواس‌پرتی در زمین مسابقه.
– کنترل ذهنی دوباره، پس از وقایع غیرمنتظره و غیر قابل‌کنترل حین مسابقه (بازیافت تمرکز).
– پشت سر گذاشتن مرزهای درد فیزیکی و هیجانی، درعین‌حال حفظ تکنیک و تلاش در هنگام ناراحتی (در تمرین و مسابقه).
– پذیرش این‌که اضطراب رقابت، اجتناب‌ناپذیر است و دانستن اینکه می‌توان با آن کنار آمد.
– غلبه بر فشار روانی رقابت.
– با عملکرد خوب و بد دیگران تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.
– در صورت مواجهه با حواس‌پرتی‌ها و مشکلات زندگی شخصی و ورزشی، متمرکز باقی می‌مانند.

ادامه دارد…

مجدالدین مستعان
مشاور و مربی مهارت‌های ذهنی تیمهای ملی
در آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک